همه آنچه جلگه خوزستان را کانون گرد و غبار کرد ۱۳۹۶/۰۲/۰۴

این میزگرد با حضور احمدرضا لاهیجان زاده‌ مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، دکتر علیرضا زراسوندی‌ مدیر مرکز تحقیقات منطقه‌ای ریزگردها و عضو هیات علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز، دکتر بهنام کرمی پژوهشگر و فعال اجتماعی حوزه محیط زیست و هژیر کیانی فعال محیط زیست و نماینده شبکه سمن‌های محیط زیست خوزستان برگزار شد.

در آغاز، مدیر مرکز تحقیقات منطقه‌ای ریزگردها به تشریح سابقه و ریشه تاریخی پدیده ریزگردها در جهان و ایران پرداخت و اظهار کرد: اسناد بسیار قدیمی وجود دارد که نشان می‌دهد منطقه خاورمیانه یکی از مناطق با پتانسیل بالای وقوع پدیده گرد و خاک در دنیا بوده است. اولین سند علمی درباره گرد و خاک در جهان نیز که توسط هرودوت گزارش شده، مربوط به مدفون شدن سپاه کمبوجیه در مصر است که نخستین حادثه ثبت‌شده گرد و خاک در دنیا است.

زراسوندی ادامه داد: به لحاظ زون‌بندی؛ مغولستان در آسیای میانه، منطقه خاورمیانه و سپس صحرای صاحارا در آفریقا به ترتیب نخستین تا سومین مناطق دنیا از نظر وقوع پدیده ریزگردها هستند؛ بنابراین به لحاظ تاریخی و پتانسیل‌های زمین شناسی، منطقه خاورمیانه دارای پتانسیل وقوع گرد و خاک است.

چرا تالاب هورالعظیم را خشک کردند؟

وی با اشاره به روند تخریب تالاب هورالعظیم در حدود 7 سال گذشته، عنوان کرد: در خوزستان میدان نفتی آزادگان به‌صورت مشترک با عراق وجود دارد. این میدان جهت افزایش استخراج نفت اولویت‌گذاری شد و محل فعالیت شرکت نفتی در میدان آزادگان نیز در حوضچه شماره 3 تالاب هورالعظیم قرار داشت که دارای یک متر عمق آب بود. با وجود برخورداری ایران از دانش حفاری و استخراج نفت در اعماق خلیج فارس و با وجود اینکه مجموعه نفت حاضر به استخراج در عمق یک متر آب شده بود، پیمانکاران این مجموعه در هورالعظیم باید پاسخگو باشند که چرا یک تالاب را این گونه جهت کسب سود قطعی که اکنون چندین برابر آن را هزینه و ضرر می‌دهیم، خشکاندند؟

این پژوهشگر محیط زیست با بیان اینکه در حال حاضر در این آشفته‌بازار مسائل زیست محیطی در خوزستان، احیای این تالاب از مهم‌ترین کارهای ارزنده‌ای است که اجرا می‌شود، افزود: اگر وضعیت 127 هزار هکتار بخش ایرانی تالاب هورالعظیم مانند 10 سال گذشته ثابت می‌ماند، ریزگردهایی که از عراق به سمت خوزستان در حال حرکت بودند، در این تالاب نشست می‌کردند.

کرمی گفت: در کشور ایران دانش بیابان‌زدایی از 80 سال قبل وجود داشت. در بازه‌های زمانی گذشته پدیده گرد و خاک در خوزستان به صورت سنتی بود اما از سال 82 این پدیده اپیدمی شد و اکنون با اپیدمی گرد و خاک مواجهیم. علل این امر، دیگر اتفاقات طبیعت و محیط زیست نیست بلکه اقداماتی است که در محیط زیست انجام دادیم و منجر به اپیدمی شدن این پدیده شد. در طول هشت سال جنگ تحمیلی، حمل و به‌کارگیری ماشین‌آلات، ادوات و اسلحه‌های سنگین موجب تخریب بافت خاک و از بین رفتن ساختار مولکولی خاک شد و دیگر منطقه مستعد گرد و خاک بود، اما در عین حال رطوبت خاک منطقه حفظ می‌شد. در آن زمان سدسازی‌های گسترده انجام نشده بود یا به بهره‌برداری کلان نرسیده بودند.

وی بیان کرد: سیلاب، شریان حیات جلگه خوزستان است و راه حل قطعی حل پدیده ریزگردها، گردهمایی مدیران سدها در خوزستان و اتخاذ تصمیم به منظور کاهش میزان تولید برق در نیروگاه‌ها یا تولید برق هم‌زمان با تامین نیاز آبی رودخانه‌ها و رهاسازی حق‌آبه‌ها است.

کدام یک از نمایندگان خوزستان در مجلس مشاور محیط زیستی دارد؟

این فعال محیط زیست ادامه داد: این همه فارغ‌التحصیل محیط زیست بیکار در خوزستان وجود دارد، اما کدام یک از نمایندگان خوزستان در مجلس مشاور محیط زیستی دارد؟ نمایندگان ما هیچ‌گونه تخصصی در هیچ‌کدام از حوزه‌های کاربردی محیط زیست ندارند و این امر یک ضعف محسوب می‌شود. در هیچ دوره‌ای نمایندگان ما مشاور زیست محیطی نداشتند تا بتوانند پیش‌بینی اتفاقات زیست محیطی را از آن طریق داشته باشند.

کرمی عنوان کرد: اقدامات مجموعه نفت در خشک کردن تالاب هورالعظیم به اندازه‌ای گسترده و فاجعه‌بار بود که ما فعالان حوزه محیط زیست، طرح آماک (جمع‌آوری گازهای همراه با نفت) را فراموش کردیم. فعالان محیط زیستی به علت این اقدامات، مجموعه نفت را مورد هجمه قرار دادند و از دیگر اقدامات نفت در آلایندگی و شکل‌گیری کانون‌ها غافل شدند.

وی افزود: اشتباه دیگری که به اسم آبگیری تالاب‌ها در خوزستان انجام می‌شود، تخلیه پساب‌ها در تالاب‌ها است. آبی که به اصطلاح به تالاب‌ها هدایت می‌کنیم، دارای سموم کشاورزی و پساب‌های صنعتی است. میزان تبخیر و تعریق سالانه در خوزستان 2100 میلی‌متر است یعنی یک استخر با عمق 2 متر آب در طول یک سال خشک می‌شود. پس وضعیت تالاب شادگان که ارتفاع آب آن در برخی نقاط 50 سانتی‌متر است را باید در نظر بگیریم که البته این آب هم در واقع پساب است. با تبخیر این آب یا همان پساب، یک لایه پفکی در بستر تالاب ایجاد می‌شود و زمانی که به گرد و خاک تبدیل شود، فاجعه‌ بعدی رخ می‌دهد.

چگونه دریچه‌ها روی هورالعظیم بسته شد؟

وی در خصوص علل تشکیل کانون‌های داخلی گرد و خاک در خوزستان اظهار کرد: هم‌زمان با سدسازی‌های ترکیه، عراق و سوریه روی رودخانه‌های دجله و فرات و خشک شدن مجموعه تالاب‌های بین‌النهرین در عراق اقدامات مشابهی به صورت کم و بیش در ایران انجام شد. از سال 89 شرکت نفت دریچه خروجی 2 و 3 تالاب هورالعظیم را مسدود کرد و موجب شد گستره‌ای 50 تا 60 هزار هکتاری از تالاب هورالعظیم خشک شود و علاوه بر ایجاد مشکلات زیست محیطی و اکوسیستمی در تالاب، معیشت مردم منطقه را دچار مشکل کرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان بیان کرد: همچنین سد کرخه جهت تامین حق‌آبه دائمی تالاب هورالعظیم احداث شد. حداقل آورد این سد 5 تا 5.5 میلیارد مترمکعب پیش‌بینی شد، اما متاسفانه در بالادست سد در استان‌های ایلام، لرستان، کرمانشاه و کردستان که سرشاخه‌های رودخانه کرخه در این استان‌ها قرار دارد، بدون توجه به اینکه در پایین‌دست رودخانه کرخه، سد بزرگی وجود دارد که اگر حداقل 3 میلیارد مترمکعب آب در آن وجود نداشته باشد فاقد ارزش می‌شود، اقدام به صدور مجوزهای متعدد برداشت آب کردند.

لاهیجان زاده ادامه داد: این استان‌ها با صدور مجوزهای متعدد برداشت آب که شامل آب زیرزمینی می‌شد، موجب کاهش آورد سد کرخه شدند. در سال گذشته وزارت نیرو در مورد علت کاهش آورد سد کرخه اعلام کرد که نتایج نشان داد 14 درصد عامل کاهش آورد کرخه ناشی از کاهش بارندگی و تا 49 درصد عامل کاهش آورد این رودخانه ناشی از برداشت‌های غیرمجاز و مجاز در حوضه آبریز کرخه در بالادست این سد است. برداشت‌های غیرمجاز از بالادست رودخانه کرخه حتی به نصب موتورهای بی‌شمار چه به‌صورت مجاز و چه غیرمجاز کشیده شد و حتی علاوه بر این برداشت‌های مجاز و غیرمجاز، سدی به نام سیمره در بالادست رودخانه و سد کرخه احداث کردند که این سد عاملی برای کاهش ورودی به کرخه شد و حتی سد دیگری نیز در دستور کار داشتند که اکنون متوقف شده است.

وی بیان کرد: از نظر علمی دلایل انسان‌زاد تشکیل کانون‌های گرد و خاک و بروز پدیده ریزگردها در ایران مشابه این دلایل در کشورهای خارجی یعنی ترکیه، عراق و سوریه است. ترکیه جهت جلوگیری از خروج 90 میلیارد مترمکعب آب از دجله و فرات، پروژه‌های سدسازی خود را شروع کرد، اما در کشور ما بر سرشاخه‌های رودخانه‌ها در بالادست، سدسازی و برداشت‌های مجاز و غیرمجاز زیادی انجام شد.

منبع: ایسنا

برچسب‌ها

نظرات کاربران

نظر شما

عبارات توهین آمیز و شخصی منتشر نخواهد شد.

همه آنچه جلگه خوزستان را کانون گرد و غبار کرد ۱۳۹۶/۰۲/۰۴

برچسب‌ها

نظرات کاربران

نظر شما

عناوین دانشی صنعت نفت