سهم ایران از کانون ریزگردها در خشکسالی‌های شدید 20 درصد است ۱۳۹۴/۱۲/۲۱

معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با اشاره به سهم 20 درصدی ایران از کانون ریزگردها در خشکسالی‌های شدید، گفت: رفع مشکل ریزگردها در کشور به دیپلماسی آب و گسترش تعاملات سیاسی به منظور رهاسازی حقابه‌های زیست محیطی رودخانه‌های مشروب کننده اراضی کشورهای منطقه نیاز دارد.

«هدایت فهمی» روز شنبه با اشاره به تشدید مشکل ریزگردها در کشور که در هفته‌های گذشته به بحران قطعی آب و برق در استان خوزستان و برخی دیگر از مناطق کشور تبدیل شد، افزود: تحلیل‌ها نشان می‌دهد منشا 65 درصد ریزگردهای ایران از کشور عراق، 16 درصد سوریه، 9 درصد عربستان، هشت درصد ایران و 2 درصد اردن است، اما در سال‌های گذشته و به دلیل بروز خشکسالی‌های شدید و افزایش فرسایش خاک، میانگین سهم ایران به 12 درصد و در برخی سال‌ها تا 20 درصد نیز افزایش داشته است.
وی بیان داشت: بر این اساس عمده کانون ریزگردها در کشور از خارج ایران است و بویژه ساخت دریاچه مصنوعی «ثرثار» عراق و سدسازی‌های گسترده در ترکیه در قالب پروژه «گاپ» را می توان به عنوان مهمترین عامل شکل گیری آن برشمرد.
فهمی در ادامه توضیح داد: «گاپ» (Great Anatolian Project) – به اختصار GAP – پروژه عظیمی مشتمل بر 22 سد بزرگ و کوچک و 14 طرح برقابی روی رودخانه‌های دجله و فرات در منطقه شرقی ترکیه است که 9 استان و 10 درصد خاک این کشور را شامل می‌شود.
به گفته این مقام مسئول، در طرح اولیه این پروژه، اجرای کشت آبی در 1.8 تا 2 میلیون هکتار از اراضی ترکیه و تولید سالیانه هفت هزار و 500 مگاوات انرژی برق پیش بینی شده است.
وی بیان داشت: این پروژه عظیم در زمان ریاست جمهوری «سلیمان دمیرل» در دهه 60 میلادی آغاز و از سال 1980 با نام جدید گاپ مطرح شد که بخش عمده‌ای از پروژه‌های آن در سال 2008 به بهره برداری رسید.
فهمی اظهار داشت: ترک‌ها در اجرای این پروژه جمله مشهوری داشتند و آن اینکه «کاری می‌کنیم که ارزش هر بشکه آب با یک بشکه نفت برابری کند».
وی با یادآوری اینکه همه آب رودخانه‌های دجله و فرات که کشور عراق را مشروب می‌کند، از ترکیه سرچشمه می‌گیرد، خاطرنشان کرد: پروژه گاپ با همکاری 81 شرکت خارجی از جمله شرکت‌هایی از ایتالیا، آمریکا، آلمان، سوئد، بلغارستان، رژیم اشغالگر قدس، عراق و اردن فعال شد.
این مقام مسئول وزارت نیرو اظهار داشت: مطابق آمارهای موجود، از سال 2008 تاکنون و با بهره برداری از این پروژه‌ها و همچنین تغییرات اقلیمی و افزایش تبخیر، 114 میلیارد مترمکعب از آب حوضه آبریز بین النهرین (میان رودان) در کشور عراق کاهش یافته که به اندازه تقریبی کل آب تجدیدپذیر ایران است و دومین کاهش آب در یک حوضه آبریز پس از کشور هندوستان در جهان محسوب می‌شود.
این کارشناس مسائل آب خاطرنشان کرد: 35 میلیارد مترمکعب از کاهش حجم آورد رودخانه‌های دجله و فرات به دلیل سدسازی‌های پروژه گاپ بوده است، اما بقیه این کاهش به دلیل حفر چاه‌های عمیق در حوضه آبریز بین النهرین (60 درصد)، کاهش نزولات جوی (20 درصد) و تبخیر آب ناشی از افزایش دما (20 درصد) بوده است.
وی با اشاره به عبور رودخانه دجله از عراق، ادامه داد: رودخانه فرات نیز با سرچشمه گرفتن از ترکیه، وارد سوریه و عراق شده و این دو کشور را مشروب می‌کند. ترکیه با ساخت سد «آتاتورک» (بزرگترین سد خاورمیانه و نهمین سد بزرگ جهان) با حجم تنظیمی 37 میلیارد مترمکعب (تقریبا به اندازه حجم تنظیمی همه سدهای موجود در ایران) در سال‌های گذشته، دریافتی سالیانه آب سوریه و عراق را که پیش از این سالیانه 33 میلیارد متر مکعب بود به 9 میلیارد مترمکعب کاهش دادند.
معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: این مساله بتدریج کیفیت و کمیت آب را در این کشورها کاهش داد، به طوری که آلایندگی رودخانه فرات (شامل آلودگی‌های صنعتی، فاضلاب‌های شهری و ...) از 800 پی. پی. ام (قسمت در میلیون) به 1800 پی. پی. ام افزایش یافت.
وی یادآور شد: در سال‌های گذشته کشور سوریه نیز با ساخت سدهای «اسد»، «بعث»، «حلب» و «تشرین» روی رودخانه فرات، از حجم آب ورودی این رودخانه به عراق کاسته است.
فهمی در ادامه با اشاره به رودخانه دجله، اضافه کرد: حجم ورودی آب این رودخانه به عراق سالیانه 21 میلیارد مترمکعب بود، اما با ساخت سد «ایلیسو» در ترکیه، حجم ورودی آب به عراق به حدود سالیانه 9 میلیارد مترمکعب کاهش یافت.
وی گفت: 85 درصد آب شیرین مصرفی مورد نیاز عراقی‌ها از رودخانه‌های دجله و فرات تامین می‌شود و این کشور نیز در سال 1956 میلادی برای اطمینان بخشی به تامین آب شرب مورد نیاز خود، اقدام به ساخت دریاچه مصنوعی «ثرثار» به وسعت 2710 کیلومتر مربع در 120 کیلومتری شمال بغداد که قابلیت ذخیره 86 تا 100 میلیارد مترمکعب آب را در خود داشت، کرد.
وی هشدار داد: بر اساس تحلیل‌های کارشناسان، تا سال 2045 میلادی 60 درصد به تقاضای آب شیرین در خاورمیانه افزوده می‌شود؛ این در حالی است که به دلیل تغییرات اقلیمی و کمبود آب، 10 درصد از منابع موجود آب شیرین در این منطقه کاهش می‌یابد؛ موضوعی که می‌تواند حتی منجر به بروز جنگ‌های منطقه ای شود و برخی «بیداری اسلامی» کشورهای عربی را از این موضوع متاثر می‌دانند.
معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو در ادامه با اشاره به هورالعظیم افزود: این تالاب که بزرگترین تالاب استان خوزستان و یکی از بزرگترین تالاب‌های ایران است، در مرز ایران و عراق واقع شده و حدود یک سوم آن در کشورمان و دو سوم آن در کشور عراق قرار دارد.
وی ادامه داد: عمق اصلی این تالاب به سمت کشور عراق است که حقابه‌های آن از رودخانه فرات و همچنین از رودخانه‌های ایران تامین می‌شود.
فهمی یادآور شد: امسال و با شرایط نسبتا مساعد جوی و بارش‌ها، اکثر مخازن ششگانه هورالعظیم پر آب شده، اما هر زمان خالی از آب می‌شوند به منشا تولید ریزگرد مبدل می‌شوند.
وی تاکید کرد: رفع مشکل ریزگردها در کشور نیازمند تعامل با کشورهای همسایه و با دیپلماسی آب و گسترش روابط سیاسی به منظور رهاسازی حقابه‌های زیست محیطی امکانپذیر است و فقط با یک همکاری منطقه ای میسر می‌شود.
فهمی هشدار داد: ایران رتبه نخست فرسایش آبی و بادی خاک‌ها را داراست و اگر دیر اقدام کنیم، تبعات اسفناکی برای آینده این سرزمین به دنبال خواهد داشت.
پیش از این «محمد درویش» مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت وگویی اظهار کرده بود، دولت ترکیه که در 2 دهه گذشته با ساخت سدهای بسیاری در حوضه «آناتولی جنوبی» و سرچشمه‌های اصلی فرات، از ورود آب به کشور سوریه و عراق جلوگیری کرده است، در حال ساخت سد ایلسیو با گنجایش 43 میلیارد مترمکعب و ظرفیتی معادل سه برابر بزرگترین سد ایران یعنی کرخه است.
درویش با بیان اینکه سدهای ساخته شده بر روی دجله و فرات، همه آب این دو رودخانه را می‌گیرند، بیان داشت: خشک شدن تالاب‌های مرکزی عراق و سوریه، تبدیل تالاب هورالعظیم به بزرگترین کانون بحرانی ریزگرد در منطقه، درگیری 25 استان غربی و مرکزی کشورمان با معضل ریزگردها و افزایش چشمگیر این مساله، نمونه‌ای از ارمغان حذف حقابه دجله و فرات است.
مدیر کل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: نابودی بیش از 6.5 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی عراق، سوریه، ایجاد کانون‌های فرسایش بادی و تولید گرد و خاک، خشکی عراق و گرد و غبار برخاسته از این کشور بر روی ایران، از دیگر آسیب‌های جبران‌ ناپذیر اقدام دولت ترکیه با ساخت سدهای گاپ است.
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست، با تاکید بر آسیب‌های نگران‌کننده احداث سد ایلیسو در ترکیه، افزود: اگر ساخت سد ایلیسو به پایان برسد، کار همه ما تمام است و همه نقاط کشور ما درگیر ریزگرد خواهد شد؛ بنابراین، ایران باید هر چه زودتر از تکمیل این سد که تا سال 2019 افتتاح خواهد شد، جلوگیری کند.
همچنین «سیدمحمدرضا رضازاده» مدیرعامل شرکت آب و نیروی ایران پیش از این درباره پدیده ریزگردها در ایران گفت: از آنجا که ترکیه سدهای بزرگی را فقط برای مصارف داخلی خود ساخته اند و آب آنها در همان بالادست مصرف می‌شود، تاثیر زیادی روی رودخانه‌های دجله و فرات گذاشته و یکی از عامل‌های اصلی پدیده ریزگرد در ایران است.
وی درباره تاثیر کم آبی رودهای سرزمینی ایران بر عراق تصریح کرد: حداکثر اثر این آب‌ها بر رودخانه دجله 14 درصد است و در فرات هیچ تاثیری ندارد؛ همچنین ایران تاکنون از حقابه‌های خود در این رودخانه‌ها استفاده نکرده است.
رضازاده یادآوری کرد: ساخت سدهای حوضه آبریز کارون در ایران نیز به گونه‌ای است که در پایین دست آن زمین‌های مسطح قابل کشت چندانی وجود ندارد و بر این اساس، آب پشت سدها فقط صرف تولید و ذخیره برق شده و سپس به سوی دشت خوزستان می‌رود.

منبع: ایرنا

برچسب‌ها

نظرات کاربران

نظر شما

عبارات توهین آمیز و شخصی منتشر نخواهد شد.

سهم ایران از کانون ریزگردها در خشکسالی‌های شدید 20 درصد است ۱۳۹۴/۱۲/۲۱

برچسب‌ها

نظرات کاربران

نظر شما

عناوین دانشی صنعت نفت