نگاهی تحلیلی بر دانش نفت ۱۳۹۶/۰۱/۱۸

مقدمه:

تحولات زندگی بشر در قرن بیستم نشان از گسترش روز افزون اهمیت علم و تحقیق داشت، به ویژه در نیمه دوم این قرن کشورهای صنعتی و در حال توسعه باآگاهی از نقش پژوهش در خلق فن‌آوری و شتاب‌دهی برای توسعه، عمده توجه خود را مصروف تقویت و ارتقای بخش تحقیق نموده اند. از این روست که می‌توان گفت بین پیشرفت بخش تحقیق و شتاب توسعه فراگیر و پایدار در هر کشور ارتباط مستقیم برقرار است. نقش پژوهش در توسعه همه‌جانبه پایدار چنان برجسته وانکارناپذیر است که می‌توان آن را بدون تردید نیروی محرک توسعه در همه حوزه‌ها اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه دانست. اما علی رغم اعتراف و اذعان نسبت به اهمیت مقوله پژوهش، این حوزه با دشواری‌های ساختاری و عملکردی فراوانی مواجه است.

پژوهش و رویکرد پژوهشی:

در تعریف پژوهش صاحب نظران بر سه ویژگی امر پژوهش اتفاق نظر دارند که پزوهش امری است فرآیندی، منظم و مستمر که هدف نهایی آن کشف حقیقت یا افزایش آگاهی است. پژوهش می بایست محصول محور بوده و با هدف کشف حقیقت صورت پذیرد و در صورتی که این هدف تحقق نیابد، کار پژوهشی ابتر است.

موفقیت و توسعه پژوهش در یک جامعه نیازمند گسترش رویکرد پژوهشی (پژوهش مدار) در آن جامعه است، به عبارتی دیگر در انجام پروژه ها توجه به نتایج و یافته های پژوهشی مرتبط با موضوع توجه می شود. سطح فعالیت های پژوهشی یک کشور بیانگر شاخص رشد و توسعه ملی است. به گونه ای که جامعه ای که در صنایع مختلف فعالیت ها را بطور موفقیت آمیزی انجام می دهد بایستی پشتوانه تحقیقاتی داشته باشد. پر واضح است بدون پژوهش فعالیت های آموزشی، ترویجی و توسعه ای از نشاط و پویایی لازم برخوردار نخواهد بود. نگاه کنجکاو، موشکافانه و پرسشگر کارشناسان صنایع موجب خلق و ایجاد موضوعات و عناوین پژوهشی میگردد.

پژوهش در ذخیره سازی گاز طبیعی در جهان:

اولین پروژه ذخیره سازی زیرزمینی گاز طبیعی در جهان در سال 1915 با موفقیت اجرا شد و کسی تصور نمی کرد استقبال از مقوله ذخیره سازی گاز طبیعی به گونه ای باشد که پس از گذشت یک قرن از عمر آن چنان گستردگی و وسعتی را تجربه نماید و در این یک قرن بتواند مشکلات و چالش های پیش رو را از سر راه بردارد. امروزه صنعت ذخیره سازی گاز طبیعی در جهان همچون صنعت نفت و گاز دارای جایگاهی ارزشمند می باشد که صاحب چشم انداز و افق پیشرفت و سرمایه گذاری کوتاه مدت و درازمدت می باشد و توانسته است به طور خیره کننده ای توجه جهانیان را به خود معطوف نماید.

از جمله موضوعات چالشی در این صنعت می توان به هرزرفت و نشتی گاز از سفره های عمیق زیرزمینی آب و ساختارهای نمکی اشاره داشت که اصولاً از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و حیات این صنعت در گرو شناسایی این مهم خواهد بود. قابلیت نگهداشت گاز طبیعی در ساختارهای زیرزمینی بواسطه آزمایشات سلامت مکانیکی ( Mechanical Integrity Tests) پوش سنگ اثبات خواهد شد. مقوله آزمایشات مکانیک سنگ به حدی در این صنعت اهمیت دارد که بدون داشتن اطلاعات آن نمی توان در خصوص اطمینان از نگهداشت سیال در ساختار سخنی به میان آورد. عمده مباحث پژوهشی این صنعت در این راستا تعریف شده و فعالیت های پژوهشی در این صنعت در طول یک قرن چنان هدفمند پیش رفته است که امروزه به عنوان صنعتی سبز به جهان معرفی شده است.

رصد تکنولوژی های نوین نیز از مباحث ویژه و کاربردی در این زمینه است که همواره بهینه سازی اقتصادی و راندمان پروژه ها را دنبال می نماید. در این خصوص می توان به هوشمند سازی چاههای (Smart Wells) ذخیره سازی گاز طبیعی، مدیریت انرژی در تاسیسات ذخیره سازی، امکان سنجی بکارگیری گازهای غیرهیدروکربوری به عنوان گاز بالشتکی و پایش دینامیکی مخزن با استفاده از اطلاعات لرزه نگاری چهار بعدی (Time-lapsed) اشاره داشت. از این رهگذر صنعت ذخیره سازی گاز طبیعی توانسته است در عرصه مدیریت گاز طبیعی در مقیاس بین المللی سربلند بیرون آمده و چشم به افق های دور دوخته است تا با تکیه بر این سوخت فسیلی تقریباً پاک نقش پر رنگ خود را همچنان محفوظ نگه داشته و پشتیبان مطمئن مدیریت سبد انرژی جهان باشد. در کنفرانس پژوهشی بین المللی گاز (IGRC) که سالانه برگزار می گردد آخرین یافته های این صنعت و چالش های پیش رو مطرح و با حضور نخبگان در ارتباط با این محورها هم اندیشی صورت می گیرد.

پژوهش در ذخیره سازی گاز طبیعی در ایران:

اعتقاد راسخ وجود دارد که سرمایه گذاری در پژوهش های فناوری منجر به افزایش دانش فنی و متعاقباً استفاده از تکنولوژی های پیشرفته موجود یا ابداع تکنولوژی جدید یا ترکیبی از آنها می گردد. بنابراین تغییرات ساختاری موجب افزایش بهره وری از منابع و برتری نسبی کشور در مبادلات بین المللی خواهد شد. ذخیره سازی گاز طبیعی نیز همچون سایر صنایع به خوبی به مقوله پژوهش پرداخته و در مدت کمتر از یک دهه ارتباط خوبی با دانشگاهها و محافل پژوهشی کشور ایجاد شده است. پر واضح است پیچیدگیها و عدم قطعیت هایی که در ساختارهای اکتشافی، آبخوانها و ساختارهای نمکی وجود دارد مانع بزرگی بر سر راه پیشرفت و تعالی این صنعت می باشد و بخشی از این عدم قطعیت ها با طرح موضوع آزمایشات و ارزیابی های ژئومکانیکی در این ساختارها مرتفع خواهد گردید. رصد تکنولوژی های نوین با طرح موضوعاتی که امروزه در مقیاس بین المللی از چالش های این صنعت می باشد در دستور کار ذخیره سازی گاز طبیعی در کشور قرار گرفته است. تهیه بسته های نرم افزاری مورد نیاز طراحی و شبیه سازی فضاهای زیرزمینی هم از دغدغه های پژوهشی کارشناسان بوده و تلاش در جهت بومی سازی این نرم افزارها از پیشرفت خوبی برخوردار است. نقشه راه ذخیره سازی و سند راهبردی فناوری ذخیره سازی گاز کشور از جمله محورهای پژوهشی بوده که به شکل قابل ملاحظه ای مورد توجه قرار گرفته است.

منبع: daneshenaft.ir